بیماریهای لثه (التهاب، خونریزی و عفونت لثه): علت و درمان
بيماري‌هاي لثه يا بيماري‌هاي پريودنتال، شامل التهاب مزمن و عفونت لثه‌ها و بافت‌هاي اطراف آن مي‌باشد. بیماریهای لثه علت اصلي بيش از 70 درصد از موارد لق شدن و افتادن دندان محسوب مي‌شود و از هر چهار نفر در جهان سه نفر حداقل در مقطعي از عمر خود به اين بيماري‌ها مبتلا شده‌اند. بيماري‌هاي لثه شامل ژنژيويت (التهاب خفيف) و پريودنتيت (التهاب شديد) مي‌باشد.
فهرست مطالب
علت بيماري‌هاي لثه چيست؟
- پلاک دندانی به عنوان اولین و مهم‌ترین علت بیماریهای لثه شناخته می‌شود. مواد سمی که توسط باکتری‌های موجود در پلاک دندانی تولید و آزاد می‌شود، بافت لثه‌ها را تحریک می‌کند. این مواد سمی، رشته‌هایی که لثه‌ها را محکم به دندان متصل می‌کنند، تخریب می‌کند و حفره‌هایی به نام پاکت‌های لثه‌ای در محل اتصال لثه به دندان ایجاد می‌کند. سپس باکتری‌ها و مواد سمی بیشتری در این پاکت‌ها انباشته می‌شوند. هر چقدر مراحل بیماری لثه پیشرفت بيشتري می‌کند، این پاکت‌ها نیز عمیق‌تر شده و باکتری‌های موجود در آن به بافت‌های عمقی‌تر و نهایتاً به استخوان‌هایی که دندان را در جای خود محکم نگه داشته است حمله کرده و آنها را از بین می‌برند. در نهایت، دندانی که آسیب دیده است می‌افتد و یا باید کشیده شود.
- عوامل ژنتیکی و ارثی و نیز عادت‌ها و رفتارهای ما در سبک زندگی از عوامل مؤثر بر بروز بیماریهای لثه هستند.
- رژیم غذایی نامناسب و فقیر از نظر مواد مقوی باعث کاهش توانایی بدن در دفع باکتری‌های بیماری‌زا می‌شود.
- افرادی که سیگار می‌کشند یا تنباکو می‌جوند، در مقایسه با افراد عادی حساسیت بیشتری نسبت به بیماریهای لثه دارند.
- استرس‌ها و فشارهای روحی می‌تواند توانایی سیستم ایمنی بدن در مقابله با بیماری‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
- بیماری‌هایی مانند کم خونی و ایدز که در عملکرد سیستم ایمنی بدن اختلال ایجاد می‌کنند، می‌توانند باعث تشدید بیماریهای لثه شوند. در بیمارانی که به دیابت کنترل نشده مبتلا هستند، بدن حساسیت بیشتری نسبت به عفونت و بیماری دارد و بنابراین بیماریهای لثه در این افراد شدیدتر و درمان آن سخت‌تر خواهد بود.
- در خانم‌های باردار، میزان بعضی از هورمون‌ها دچار تغییراتی می‌شود که منجر به تغییر در نحوه واکنش لثه‌ها نسبت به باکتری‌های موجود در دهان می‌گردد. این تغییرات هورمونی در بسیاری از موارد زمینه‌ساز ابتلای زنان باردار به بیماریهای لثه می‌شود که اصطلاحاً با عنوان "ژنژیویت دوران بارداری" شناخته می‌شود.
علائم هشدار دهنده بیماریهای لثه کدام است؟
مهم‌ترین نشانه‌های شروع بیماریهای لثه شامل قرمز، متورم و حساس شدن لثه‌ها؛ خونریزی لثه در هنگام مسواک زدن یا کشیدن نخ دندان؛ تحلیل رفتن لثه‌ها و نمایان شدن عمق مینای دندان؛ لق شدن یا افتادن دندان‌ها؛ تجمع چرک در بین لثه و دندان؛ بوی بد مداوم دهان؛ تغییر در نحوه روی هم قرار گرفتن دندان‌ها در زمان بستن دهان و تغییر در نحوه جا گرفتن دندان‌های مصنوعی در داخل دهان می‌باشد. با وجود آنکه مؤکداً به بیماران توصیه می‌شود که مراقب علائم و نشانه‌های اولیه بیماریهای لثه باشند، اما ممکن است این بیماری‌ها هیچ گونه علائم بیماری لثه و ناراحتی برای بیمار ایجاد نکند، تا وقتی که بیماری به نقطه‌ای برسد که دیگر راهی برای حفظ دندان باقی نمی‌ماند و به ناچار باید کشیده شود. به همین علت است که به همه افراد توصیه می‌شود که به طور منظم برای معاینه دندان‌های خود به دندانپزشک مراجعه کنند. علت خونریزی دندان در کودکان می‌تواند به دلیل وجود مسائل مهمی مانند بیماریهای لثه، رژیم غذایی ناسالم و عدم رعایت بهداشت دهان و دندان باشد. در این مقاله ما در مورد علل خونریزی لثه در کودکان و راه‌های پیشگیری از آن بحث می‌کنیم. خونریزی لثه در کودکان می‌تواند به دلیل مسواک نکردن منظم باشد. بیشتر دندان‌پزشکان توصیه می‌کنند که کودکان و بزرگ‌سالان، دندان‌های خود را روزی دو مرتبه مسواک بزنند. وقتی که دندان‌ها مسواک زده نشوند به دلیل باقی ماندن پلاک و جرم به مدت زیاد لای دندان‌ها، لثه متورم و ملتهب می‌شود. پلاک لایه نازک غیر قابل رویت از باکتری بوده که پس از غذا خوردن روی دندان‌ها ایجاد می‌شود. مسواک زدن و کشیدن نخ دندان به طور منظم این پلاک‌ها را از بین برده و باعث سالم ماندن لثه می‌شود.
انواع بیماریهای لثه
بیماریهای لثه یا بیماریهای پریودنتال انواع بسیار مختلفی دارند و نحوه بروز آنها نیز تا حدود زیادی با یکدیگر متفاوت است. در ادامه بعضی از شایع‌ترین انواع بیماریهای لثه و نیز روش‌های درمانی که به طور معمول برای درمان آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد، شرح داده می‌شود:
ژنژیویت
التهاب و خونریزی لثه در مراحل اولیه آن ژنژیویت نامیده می‌شود. در واقع ژنژیویت خفیف‌ترین و شایع‌ترین شکل از بیماری پریودنتیت یا التهاب لثه می‌باشد. زنان باردار، زنانی که قرص‌های ضد بارداری مصرف می‌کنند، بیماران دیابتی، بیمارانی که داروهای استروئیدی مصرف می‌کنند و افرادی که در درازمدت از داروهای کنترل فشار خون یا ضد تشنج استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلاء به ژنژیویت می‌باشند.
بیماریهای مزمن لثه
بیماریهای مزمن لثه شایع‌ترین شکل از بیماری لثه است که در افراد با سن بالاتر از 45 سال با فراوانی بسیار بیشتری اتفاق می‌افتد. بیماری مزمن لثه با التهاب و حساسیت شدید در زیر خط لثه و تخریب پیش‌رونده بافت لثه و استخوان دندان شناخته می‌شود. در افراد مبتلا به اين بيماري ممکن است به نظر برسد که دندان‌ها به تدریج در حال رشد طولی هستند، اما واقعیت آن است که لثه‌ها به تدریج در حال تحلیل رفتن و عقب کشیدن از روی دندان‌ها هستند. تحلیل لثه و درمان آن باید سریع انجام شود.
بیماریهای تهاجمی لثه
بیماریهای تهاجمی لثه با تخریب سریع بافت لثه و از بین رفتن اتصال آن به دندان‌ها و نیز تخریب سریع استخوان دندان و بافت‌های اطراف آن مشخص می‌شود. این بیماری در اصل همان پریودنتیت مزمن است اما روند پیشرفت آن بسیار سریع‌تر از بیماریهای مزمن لثه می‌باشد. افراد سیگاری و کسانی که سابقه فامیلی در ابتلاء به این بیماری‌ها را دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلاء به پریودنتیت تهاجمی قرار دارند.
بیماریهای لثه ناشی از بیماریهای سیستمیک
بیماری لثه می‌تواند یکی از علائم بیماری‌ها یا عوارضی باشد که جای دیگری از بدن را درگیر کرده است. این نوع از بیماری لثه بسته به عامل زمینه‌ای به وجود آورنده آن می‌تواند علائمی شبیه به پریودنتیت تهاجمی داشته باشد و به سرعت بافت لثه و دندان را از بین ببرد. بیماریهای قلبی، دیابت و بیماریهای تنفسی از شایع‌ترین عوامل بروز بیماریهای لثه می‌باشند، هر چند که تعداد بیماریهای سیستمیک که می‌تواند در بروز بیماریهای لثه نقش داشته باشند، بسیار زیاد است. خیلی از این بیماریهای سیستمیک می‌توانند حتی یک پلاک کوچک روی سطح دندان را به قدری تشدید کنند که به سرعت پیشرفت کرده و به یک بیماری پریودنتال شدید تبدیل شود.
روش‌های درمان بیماریهای لثه کدام است؟
برای درمان بیماریهای لثه هم روش‌های غیر جراحی و هم روش‌های جراحی وجود دارد. روش مورد استفاده برای هر بیمار به شدت بیماری لثه در او بستگی دارد.
روش‌های غیر جراحی
- جرم‌گیری: شامل حذف جرم و پلاک‌های باکتریایی از روی دندان‌ها و زیر لثه‌ها می‌باشد. این عمل معمولاً در قالب روش‌های استاندارد برای تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها انجام می‌گیرد.
- صاف کردن سطح ریشه: این عمل شامل صیقل دادن سطح ریشه دندان‌ها جهت جلوگیری از تجمع باکتری‌ها و چسبیدن جرم و سموم باکتری به آنها می‌باشد.
- داروهای آنتی‌بیوتیک: این داروها برای درمان خونریزی لثه و بیماریهای لثه به شکل آنتی‌بیوتیک‌های موضعی مانند دهان‌شویه‌ها و ژل‌های حاوی آنتی‌بیوتیک و یا به صورت خوراکی مصرف می‌شوند.
روش‌های جراحی
- جراحی برداشت بافت لثه (کاهش پاکت): در این عمل جراحی، بافت لثه از روی سطح دندان‌ها کنار زده می‌شود تا ریشه دندان نمایان شود و بتوان به خوبی آن را جرم‌گیری و صاف کرد. ممکن است که در طی این عمل جراحی، شکل استخوان دندان نیز تغییر داده شود تا تمیز کردن ناحیه اطراف لثه‌ها با سهولت بیشتری انجام شود.
- جراحی پیوند لثه: این عمل جراحی برای تقویت لثه‌ها و بافت‌های نرمی که در اثر تحلیل رفتن لثه از بین رفته‌اند، انجام می‌گیرد. در این عمل مقدار کمی از بافت نرم سقف دهان (کام) برداشته شده و در محل خط لثه پیوند زده می‌شود تا از تخریب بیشتر بافت لثه جلوگیری کند. اين عمل در بهبود زيبايي لثه‌ها نيز مؤثر است.
- جراحي پيوند بافت استخواني: اين جراحي هنگامي انجام مي‌شود که استخوان اطراف ريشه دندان تخريب شده باشد و هدف آن جلوگيري از لق شدن دندان و کمک به محکم نگه داشتن دندان در جاي خود مي‌باشد. عمل جراحي پيوند بافت استخوانی باعث تحريک رشد مجدد استخوان نيز مي‌شود.
- بازسازی هدایت شده بافتی: این عمل به منظور تحریک رشد مجدد استخوان‌ها انجام می‌شود. در این عمل جراحی، یک قطعه غشاي پارچه‌اي تجزیه‌پذیر و سازگار از نظر زیستی، در فاصله بین دندان و لثه قرار داده می‌شود. این پارچه از رشد بیش از حد بافت‌های نرم به درون فضای محل وجود استخوان جلوگیری می‌کند و به این ترتیب استخوان می‌تواند رشد کرده و شکل سالم خود را دوباره پیدا کند.
- Enamel matrix derivative: این جراحی در اصل یک شکل دیگر از بازسازی هدایت شده بافتی است که در آن یک ژل مخصوص بر روی سطح ریشه دندان آسیب‌دیده گذاشته می‌شود. این ژل حاوی همان پروتئین‌هایی است که به طور طبیعی در ترکیب مینای در حال رشد وجود دارند. بنابراین وجود این ژل باعث تحریک رشد استخوان سالم و بافت‌های نرم اطراف آن می‌شود.
چگونه می‌توان از بیماریهای لثه پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای کاهش خطر انواع بیماری های لثه ، حذف پلاک‌های باکتریایی از روی سطح دندان‌ها از طریق مسواک زدن منظم، کشیدن نخ دندان، جرم‌گیری و تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها می‌باشد. دندانپزشک شما می‌تواند یک برنامه اختصاصی برای شما تنظیم کند که مراقبت‌های خانگی جهت حفظ سلامت دهان و دندان مطابق با نیاز شما در آن لحاظ شده است.
مراقبت‌های بعد از درمان بیماریهای لثه
رعایت دقیق و منظم بهداشت دهان و دندان برای بیمارانی که قصد دارند نتایج درمان بیماریهای لثه را حفظ کنند، اهمیت حیاتی دارد. این بیماران باید هر 3 تا 4 ماه یک بار (و حتی بسته به شدت بیماری به تعداد دفعات بیشتری) به دندانپزشک مراجعه کنند تا معاینه کلی و جرم‌گیری و تمیز کردن دندان‌ها توسط دندانپزشک انجام شود. در فاصله بین مراجعات متوالی به دندانپزشک، بیمار باید حداقل روزی دو بار دندان‌ها و روی سطح زبان خود را مسواک بزند و حداقل روزی یک بار فاصله بین دندان‌ها را با نخ دندان تمیز کند. مسواک‌های دستی که پُرزهای نایلونی نرم دارند، مطمئن‌ترین و در عین حال ارزان‌ترین نوع مسواک هستند. از خلال دندان‌های چوبی و لاستیکی فقط باید در صورت تجویز یا توصیه دندانپزشک استفاده شود.
